«و اذا وقع القول علیهم اخرجنا دابة من الارض تکلمهم ان الناس کانوا بایاتنا لایوقنون و یوم نحشرهم من کل امت فوجا ممن یکذب بایاتنا فهم یوزعون» (سوره نمل، آیه 83).
«و هنگامی که قول بر آنان واقع گردد از زمین موجودی را بیرون می سازم که با آنان سخن می گوید ولی مردم به آیات ما ایمان نمی آورند. و روزی که از هر امتی گروهی از کسانی که تکذیب ما می کردند محشور کرده سپس آنها نگه داشته می شوند.»
این آیه مشهورترین آیه رجعت است که به تنهایی به رجعت دلالت دارد، چراکه ظاهر آیه بیان می کند و این مطلب را می گوید که این، حشر گروهی از هر امتی غیر از حشر در روز قیامت است، زیرا حشر در آیه فوق حشر همگانی نیست در حالی که حشر در روز قیامت شامل همه انسانها می گردد چنانکه در آیه ای در وصف حشر روز قیامت چنین می فرماید:
«وحشرناهم فلم نقادر منهم احدا» ؛
و همه را محشور کرده و احدی از آنان را فرو نخواهیم گذاشت.
«آلوسی» یکی از مفسران بزرگ اهل سنت اشکالی به استدلال آیه فوق بر رجعت نموده و می گوید:
«منظور از حشر، برای عذاب است که بعد از آن حشر کلی اتفاق می افتد یعنی حشر بعد از حشر . یک حشر کلی برای همه خلایق یک حشر نیز تنها برای کسانی که مورد خشم و عذاب الهی قرار می گیرند. پس آیه دلالتی بر رجعت نداشته و منظور آیه حشر در روز قیامت است.[1]
«علامه طباطبایی در پاسخ به او چنین می نویسد: چنانچه منظور، حشر برای عذاب بود لازم بود که این غایت ذکر شود یعنی گفته شود «نحشر الی العذاب» تا ابهام برطرف شود کما اینکه در آیه دیگر که در مورد حشر برای عذاب است غایت مذکور بیان شده است «یوم یحشر اعد الله الی النار فهم یوزعون حتی اذا ما جاؤها...» مضافاً اینکه بعد از حشر سخن از عتاب است نه عذاب»[2]
به هر حال از این آیه به خوبی فهمیده می شود که پیش از قیامت گروهی از هر امتی محشور می شوند و مورد مؤاخذه قرار می گیرند و این حشر نیز به معنی برگشتن به دنیا پس از مرگ است.
علاوه بر دلالت روشن خود آیه بر رجعت احادیث فراوانی در ذیل این آیه کریمه از اهل بیت علیهم السلام وارد شده، ایشان آیه مذکور را بر رجعت منطبق دانسته اند که از جمله می توان به روایت زیر اشاره کرد.
«فقال الرجل لابی عبدالله علیه السلام ان العامه تزعم ان قوله: «و یوم نحشر من کل امه فوجا عنی فی القیامه فقال ابوعبدالله: فیحشر الله یوم القیامه من کل امه فوجا و یدع الباقین. لاولاکنه فی الرجعه و اما ایه القیامه «وحشرنا هم فلم نقادر منهم ایضا»[3]
«آن مرد به امام صادق علیه السلام عرضه داشت: که اهل سنت گمان کرده اند که آیه «روزی که از هر امتی گروهی را محشور می کنیم» مربوط به قیامت است، حضرت در پاسخ فرمودند: آیا چنین است که خداوند در روز قیامت از هر امتی تنها گروهی را محشور و بقیه را رها می سازد؟ خیر این گونه نیست. ولکن آیه در مورد رجعت است و اما آیه قیامت آن است که می فرماید: همه را محشور ساخته و از احدی چشم پوشی نمی کنیم.
علامه طباطبایی در تفسیر این آیه شریفه می فرمایند: «و اما این که قول چیست که بر آنان واقع می شود. آنچه از کلام خدای تعالی صلاحیت دارد که این قول را تفسیر کند آیه «سنریهم آیاتنا فی الافاق و فی انفسهم حتی یتبین لهم انه الحق» (سوره سجده، آیه 53) می باشد.
برای این که می دانیم مراد به این آیات که خدا بزودی به آنان نشان می دهد غیر آیات آسمانی و زمینی است که خود آنان همواره می بینند. دائماً در پیش رو و بیخ گوششان قرار داد. بلکه مراد بعضی از آیاتی است که جنبه خارق عادت داشته باشد و مردم از دیدن آن ناگزیر باایمان شوند در حالی فرا رسد که به هیچ یک از آیات آسمانی و زمینی معمولی ایمان نداشته باشند ولی از دیدن آن آیت که گفتیم ایمان بیاورند.[4]
«انا لننصر رسلنا والذین امنوا فی الحیوة الدنیا و یوم یقوم الشهاد»(سوره مؤمن، آیه 51)
«همانا ما فرستادگان خویش و مؤمنان را در دنیا آن روزی که شاهدان اقامه شوند یاری خواهیم نمود».
آیه فوق خاطر نشان می سازد که وعده الهی بر آن تعلق گرفته است که همه انبیاء و مؤمنان را در همین دنیا یاری خواهد کرد. چنانکه از ظاهر آیه برداشت می شود این نصرت و یاری انبیا و مؤمنان به صورت گروهی و دسته جمعی صورت خواهد پذیرفت و نه جدا از یکدیگر و از آنجا که نصرتی در گذشته اتفاق نیفتاده پس قطعاً در آینده به وقوع خواهد پیوست چراکه وعده الهی تخلف ناپذیر است.
از طرفی چون همه پیامبران به جز حضرت عیسی و خضر و مؤمنان بسیاری از دنیا رفته اند و در این دنیا یاری نشده اند به مقتضای آیه فوق بایستی آنها زنده شوند تا در همین دنیا یاری شوند. بخصوص که لفظ نصرت در مواردی به کار می رود که دو گروه مشغول مخاصمه باشند و بعد شخص یا گروهی یکی از طرفهای مخاصمه را کمک کنند تا برطرف مقابل چیره شود و طبیعی است که چنین معنایی با رجعت سازگاری دارد مؤید چنین استدلالی به آیه شریفه حدیث است که از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرمودند: به خدا سوگند این آیه در مورد رجعت است مگر نمی دانید که پیامبران بسیاری در این دنیا کشته شده اند و نصرت خداوند به آنان نرسید. امامان کشته شده اند و نصرت خداوند شامل حال آنها نشد این آیه در رجعت محقق خواهد شد.[5]
3- آیه:
«و ما ارسلنا الا کافة للناس بشیرا ًو نذیراً» ؛
«و ما تو را جز برای بشارت و بیم جهانیان نفرستادیم» (سوره مبارکه سبأ، آیه 28).
همانگونه که از جهت اعتقادی روشن است نبوت پیامبر اسلام، حضرت محمد صلی الله علیه و آله عمومیت داشته و شامل همه عصرها و نسلها می شود. اما تحقق عینی این بعثت و رسیدن پیام دعوت حضرت به همه مردم جهان هنوز محقق تشده است. بر طبق مفاد برخی روایات این دعوت در روز رجعت عینیت خواهد یافت. چنانکه امام محمد باقر علیه السلام می فرمایند: این آیه در رجعت تحقق می یابد.[6]
4- آیه
«و اذ اخذ الله میثاق النبیین لما اتیتکم من کتاب و حکمة ثم جاءکم رسول مصدق لما معکم لتؤمنن به و لتنصرنه» (سوره آل عمران، آیه 81).
«به یاد آور هنگامی را که خداوند از پیامبران پیمان گرفت که هرگاه به شما کتاب و حکمت عطا کردیم و آنگاه پیامبری آمد که تصدیق کننده آنچه با شماست. البته به او ایمان آورید و البته یاریش کنید».
امام صادق علیه السلام در تفسیر این آیه فرمودند: «این آیه هنوز تحقق نیافته است این آیه زمانی تحقق می یابد که خداوند همه پیامبران و مؤمنان را برای نصرت امیرمؤمنان گرد می آورد و پرچم رسول اکرم صلی الله علیه و آله به دست امیرمؤمنان داده می شود و همه مخلوقات در زیر پرچم او قرار می گیرند و او بر همه امیر می باشد این است تأویل این آیه.[7]
و نیز از امام صادق علیه السلام منقول است که در جایی دیگر از حضرت پیرامون تفسیر این آیه شریفه سؤال شد حضرت فرمودند:
«آری به خدا سوگند خداوند از آدم تا خاتم پیامبری نفرستاده جز اینکه او را بازمی گرداند تا از برای علی بن ابیطالب علیه السلام شمشیر بزنند.»[8]
و حضرت علی علیه السلام در ضمن خطبه مفصلی از تفسیر این آیه می فرمایند:
«هنوز احدی از پیامبران مرا یاری نکرده ا ند ولی همه آنها مرا یاری خواهند نمود و آن هنگامی است که شرق و غرب جهان از آن من خواهد بود در آن روز خداوند همه پیامبران را از آدم تا خاتم صلی الله علیه و آله زنده خواهد کرد و همه آنها از برای من شمشیر خواهند زد. گردن گردن کشان انس و جن را خواهند زد.»[9]
5- آیه:
«بل کذبوا بما لم یحیطوا بعلمه و لما یأتهم تأویله کذلک الذین من قبلهم فانظر کیف کان عاقبه العالمین» (سوره یونس، آیه 39)
«آنچه را که احاطه علمی به آن ندارند و هنوز تأویلی فرا نرسیده است تکذیب کردند پیشینیان نیز همچنان به تکذیب برخواستند ببین عاقبت ستمکاران چگونه شد.»
از امام محمد باقر علیه السلام در رابطه با رجعت سؤال شد حضرت فرمودند: «آنچه پرسیدید هنوز وقتش نرسیده است و خداوند می فرماید: چیزی را که احاطه علمی ندارند و زمانش نرسیده است، انکار می کنند.»[10]

در یک تقسیم بندی احادیث به «خبر واحد» و «متواتر» تقسیم می شود. منظور از خبر واحد، روایتی است که به سر حد یقین نرسیده باشد و در حالی که مراد از خبر متواتر روایتی است که در اثر کثرت نقل آن یقین شده و جای هیچ گونه ابهامی در آن وجود نداشته باشد. اخبار و روایاتی که از معصومین علیهم السلام نقل شده آنقدر فراوان است که به طور قطعی می توان متواتر بودن آنها را پذیرفت.
مرحوم مجلسی می گوید: اگر مثل این روایات (رجعت) متواتر نباشد پس درچه چیزی می توان ادعای تواتر نمود. (بحار الانوار، ج3، ص 12).
در بیان الفرقان آمده است که محدث جزایری در شرح تهذیب ادعا کرده که 620 حدیث پیرامون رجعت دیده است.[11]

الف: امام صادق علیه السلام فرمودند:
«اولین کسی که به دنیا رجعت خوهد کرد امام حسین علیه السلام است که ایشان آنقدر در زمین زندگی خواهند نمود تا آنکه از فرط پیری دو ابرویشان بر چشمانشان بیافتد.[12]
ب: ابن اعین می گوید: کسی که هیچ تردیدی در سخن او ندارم یعنی امام محمد باقر علیه السلام است که به من فرمودند: «ان رسول الله صلی الله علیه و آله و امیرالمؤمنین علیه السلا سیرجعان[13] ؛ به زودی رسول گرامی صلی الله علیه و آله و امیرالمؤمنین علیه السلام به دنیا باز می گردند.
ج: عبدالله از امام صادق علیه السلام نقل می کند که آن حضرت در تفسیر آیه سوره آل عمران فرمودند: «خدا هیچ پیامبری را از آدم تا آخرین (خاتم الانبیاء) را مبعوث نکرده مگر آنکه به دنیا بازگردند و رسول خدا صلی الله علیه و آله و امیرالمؤمنین علیه السلام را یاری خواهند کرد.[14]
د: ابن خالد کابلی از امام سجاد علیه السلام در تفسیر آیه شریفه «ان الذی فرض علیک القرآن لرادک الی المعاد» نقل می کند که حضرت فرمودند این آیه درباره رجعت است.[15]

در حدیثی از امام محمد باقر علیه السام می خوانیم که شهدای کربلا به ویژه سالار شهیدان حسین بن علی علیه السلام به دنیا برمی گردند و دارای حکومت طولانی روی زمین خواهند بود.
امام باقر علیه السلام فرمودند: «قال الحسین علیه السلام لاصحابه قبل ان یقتل... فابشروا فوالله لئن قتلونا فانا نرد علی نبینا قال ثم امکث ما شاء الله فاکون اول من ینشق الارض عند فاخرج یوافق ذلک خرجه امیرالمؤمنین.»
امام حسین علیه السلام قبل از آنکه شهید شود به یارانش فرمود بشارت باد بر شما که اگر کشته شوید به سوی پیامبر خویش برمی گردید. سپس فرمود پس آن مقدار که خداوند بخواهد در قبر خواهیم ماند و من اولین کسی خواهم بود که رجعت می کن پس خروج می کنم مانند خروج امیرالمؤمنین علیه السلام.[16]

ابن خالد کابلی از امام سجاد علیه السلام نقل کرده است که آن حضرت در تفسیر آیه شریفه «ان الذی فرض علیک القرآن لرادک الی المعاد» (سوره قصص، آیه 54) «آنکه قرآن را بر تو فرض نمود تو را به معاد و بازگشت برمی گرداند» فرمود: «یرجع الیکم نبیکم».[17] علاوه بر این که حضرت از آن واقعه به رجوع تعبیر کرده است و با توجه به این که حضرت از دنیا رحلت کرده اند معنای رجوع در مورد ایشان بازگشت به دنیای پس از مرگ خواهد بود و اینکه (پیامبرتان بار دیگر به سوی شما برمی گردد) مطابق این روایات می توان گفت که منظور از معاد (زمان موعود) روز رجعت است که در آن زمان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به دنیا رجعت می کنند. روشن است که منظور از «یرجع الیکم نبیکم» این نیست که مردم در قیامت و سرای دیگر پیامبر را ملاقات می کنند، زیرا در این صورت می بایست به اینگونه تعبیر می شود (ترجعون الی نبیکم).