اَسماءْ بنت مَرْثَد: دختر مرثد (مرثده)بن جبر‌بن‌مالك، از تيره بنى‌حارث
همسرش ضحّاك‌بن‌خليفه بود. او پس از اسلام آوردن، با پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) بيعت كرد. از او 4پسر و 4 دختر ماند.[70] ابن‌عبدالبرّ وى را از راويان حديث شمرده است.[71]اسماء در شأن نزول:
1. مقاتل در شأن نزول آيه 58 نور/24، با ترديد آورده است كه روزى اسماء با همسرش، پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله)را براى طعام دعوت كردند و عدّه‌اى از مردم مدينه نيز بى‌اجازه بر آنها وارد شدند. اسماء به اين بهانه، ورود ناگهانى ديگران را زشت شمرد و نزد پيامبر شكايت برد و گفت: چه بسا زنى با همسرش زير يك پوشش خوابيده‌اند و خدمتكار آنها بى‌اجازه بر آن دو وارد مى‌شود.[72] در پى شكوه او، اين آيه نازل‌شد: «يـاَيُّهَا الَّذينَ ءامَنوا لِيَستَـذِنكُمُ الَّذينَ مَلَكَت اَيمـنُكُم والَّذينَ لَم يَبلُغُوا الحُلُمَ مِنكُم ثَلـثَ مَرّات...= اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! بايد كسانى كه مالكشان شده‌ايد و كسانى از شما كه به [سن]بلوغ* نرسيده‌اند، سه وقت: پيش از نماز صبح، هنگام نيمروز و پس از نماز خفتن از شما اجازه بخواهند».2. مقاتل از جابر‌بن‌عبدالله انصارى نقل كرده است كه اسماء در مدينه نخلستانى داشت و زنان، بدون پوشش كافى، به‌طورى كه خلخالِ پا، سينه و موهايشان نمايان بود، در آنجا رفت و آمد مى‌كردند. وى اين وضعيت را زشت شمرد و در پى آن، آيه 31 نور/24 نازل شد[73]: «...و لايُبدِينَ زِينَتَهُنّ إلاّ ما ظَهَرَ مِنها...» ; البته مقاتل، در درستى هر دو روايت پيشين ترديد كرده است.[74]
منابع
الاستيعاب فى معرفة الاصحاب; الاصابة فى تمييز الصحابه; تفسير الجلالين; تفسير القرآن العظيم، ابن‌كثير; الدرالمنثور فى التفسير بالمأثور; الطبقات‌الكبرى.يحيى پيرعباسى
[70]. الطبقات، ج8، ص253; الاصابه، ج8، ص18.
[71]. الاستيعاب، ج4، ص348.
[72]. تفسير ابن‌كثير، ج3، ص315.
[73]. همان، ص293; تفسيرالجلالين، ص356; الدرالمنثور، ج6، ص179.
[74]. تفسير ابن‌كثير، ج3، ص293، 315.